قدم زدن در خیابان اصلی همتراک در میشیگان، مانند سفری به دور دنیا است.

کالباس‌فروشی لهستانی و نانوایی اروپای شرقی کنار فروشگاه یمنی و لباس‌فروشی بنگالی و کمی آن طرف‌تر هم صدای ناقوس‌های کلیسا با صدای اذان مسجد در‌هم‌می‌آمیزد.

"جهانی در ۵ کیلومتر‌مربع" این شعار این شهر است، در مساحتی حدود ۵ کیلومترمربع گویندگان بیش از ۳۰ زبان گوناگون جهان کنار هم زندگی می‌کنند.

ماه گذشته این شهر ۲۸ هزار نفری واقع در مرکز آمریکا عنوان مهمی به دست آورد. همتراک به عنوان شهری که شهردار و همهٔ اعضای شورای شهر آن مسلمان هستند، شناخته شد و اولین شهر آمریکا است که مسلمانان آمریکایی آن را اداره می‌کنند.

شهروندان مسلمانی که ابتدای ورود به این شهر چند‌فرهنگی با تبعیض رو‌به‌رو شده بودند حالا بیش از نیمی از جمعیت شهر را تشکیل می‌دهند.

باوجود چالش‌های اقتصادی و رویارویی‌های شدید فرهنگی اهالی همتراک با ادیان مختلف و زمینه‌های فرهنگی گوناگون با آرامش و هماهنگی در کنار هم زندگی می‌کنند به طوری که این شهر نمونه‌ای قابل‌بررسی برای گوناگونی‌های آیندهٔ آمریکا شده است.

همتراک استثناست یا می‌تواند قاعده شود؟

تاریخچهٔ این شهر از روزگاران قدیم و آمدن مهاجران آلمانی تا امروز که اولین شهر آمریکا با اکثریت اهالی مسلمان است در خیابان‌های این شهر نمود دارد.

تابلو‌های فروشگاه‌ها به عربی و بنگالی است و جنبیه، خنجر کوتاه زینتی یمنی و پارچه‌های برودری‌دوزی بنگلادشی را پشت ویترین مغازه‌ها می‌توان دید. اهالی مسلمان شهر برای خریدن پونچیک، نوعی دونات مغزپُر لهستانی صف می‌بندند.

زلاتان سادیکویک، مهاجر بوسنیایی که کافه‌ای در مرکز شهر همتراک دارد، می‌گوید:"اینجا خیلی عادی است که زنی با دامن کوتاه و تتو در کنار زنی با برقع در خیابان راه بروند. ما توانسته‌ایم چنین فضایی ایجاد کنیم".

با فاصلهٔ کمی از دیترویت، که تا‌ حدودی شهر را احاطه کرده است، همتراک هم زمانی بخشی از مرکز خودرو‌سازی آمریکا بود، حضور کارخانهٔ جنرال‌موتورز در دیترویت باعث شده بود که به "موتور‌سیتی" مشهور شود. اولین کادیلاک ال‌دورادو در دههٔ ۱۹۸۰ در خط تولید شهر همتراک ساخته شد.

در قرن بیستم به "ورشوی کوچک" مشهور شد چون مهاجران لهستانی دسته‌دسته به جستجوی مشاغل کارگری به آنجا آمدند. این شهر یکی از مکان‌های اقامت پاپ ژان پل دوم لهستانی‌تبار در سفر سال ۱۹۸۷ به آمریکا بود. در سال ۱۹۷۰، حدود ٪۹۰ اهالی شهر لهستانی‌تبار بودند.

این دهه شروع زوال صنایع خودرو‌سازی ایالات‌متحده بود و لهستانی‌ـ‌آمریکایی‌های جوان‌تر و ثروتمند‌تر به مناطق بیرون شهر نقل مکان کردند. این تغییرات باعث شد که همتراک یکی از فقیر‌ترین شهر‌های میشیگان شود اما زندگی مقرون‌به‌صرفه باعث جذب مهاجران به این شهر شد.

در طول ۳۰ سال، همتراک دگرگون شد و مرکزی برای مهاجران عرب و آسیایی شد به‌ویژه مهاجرانی از یمن و بنگلادش. اکنون تعداد قابل‌توجهی از اهالی شهر، حدود ٪۴۲ خارج از آمریکا به دنیا آمده‌اند. بیش از نیمی از اهالی شهر مسلمان هستند.

ترکیب شهردار و شورای شهر همتراک نشان‌دهندهٔ تغییرات جمعیت‌شناسی این شهر است. شورای شهر از دو بنگالی‌ـآمریکایی، سه یمنی‌ـآمریکایی و یک لهستانی‌ـآمریکایی که به دین اسلام گرویده است، تشکیل شده است.

عامر غالب، با ٪۶۸ آرا اولین شهردار یمنی‌ـآمریکایی در ایالات متحدهٔ آمریکاست.

عامر غالب، ۴۱ ساله می‌گوید: "من احساس غرور و افتخار می‌کنم و خوب می‌دانم که این مقام مسئولیت بزرگی است".

او که در روستایی در یمن به دنیا آمده است زمانی که ۱۷ سال داشت به آمریکا مهاجرت کرد و ابتدا در کارخانهٔ تولید قطعات پلاستیکی خودرو در نزدیکی همتراک کار می‌کرد. چندی بعد انگلیسی یاد گرفت و در رشتهٔ پزشکی تحصیل کرد و حالا به عنوان متخصص در بخش بهداشت و درمان مشغول به کار است.

آماندا ژاکوفسکی، یکی از اعضای منتخب شورای شهر می‌گوید:" این شهر بیش از آنکه "آش‌‌د‌رهم‌جوش" باشد شبیه "کیک هفت‌طبقه"است که گروه‌های مختلف هر کدام با فرهنگ و آداب خاص خود در کنار هم زندگی می‌کنند، اهالی شهر به آداب و رسوم فرهنگی خود افتخار می‌کنند، چرا که اگر همه همسان و همانند باشیم ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد و یگانهٔ خود را از دست می‌دهیم".

خانم ژاکوفسکی ۲۹ ساله می‌گوید:"وقتی این‌قدر نزدیک هم زندگی کنید ناچارید با تفاوت‌ها کنار بیایید".

کارن ماژوفسکی، شهردار پیشین که ۱۵ سال در این مقام بوده است، می‌گوید:"اما همتراک دیزنی‌لند نیست، شهر کوچکی است و ما هم درگیری‌هایی در این شهر داریم".

اختلاف از سال ۲۰۰۴ بر سر رای‌گیری برای پخش عمومی اذان شروع شد. برخی از اهالی شهر معتقد بودند که بستن بار‌‌ها و رستوران‌های نزدیک مساجد به اقتصاد محلی آسیب می‌زند.

شش سال پیش وقتی این شهر اولین شهر آمریکا شد که اکثریت اعضای شورای شهر آن مسلمان بودند، خبرنگاران و رسانه‌ها از سراسر دنیا به سوی همتراک سرازیر شدند. برخی گزارش‌ها در آن زمان از شهر تصویری "متشنج" به خاطر حضور مسلمانان ارائه دادند. مجری تلویزیون ملی از خانم ماژوفسکی پرسید که آیا از شهردار این شهر شدن نمی‌ترسد.

بعضی حتی این گمانه‌زنی را مطرح کردند که وقتی مسلمانان کنترل شهر را در دست بگیرند قانون شریعت اسلامی را تحمیل خواهند کرد.

خانم ماژوفسکی می‌گوید:"در همتراک مردم از چنین اظهار‌نظر‌هایی به خشم می‌آمدند و چشم‌غره می‌رفتند".

او می‌گوید "خشنود" است که اهالی شهر همتراک مردمانی پذیرنده هستند و "طبیعی" است که اهالی جدید شهر به کسانی که زبان و تجربه‌های فرهنگی آنها را دریابند، رأی دهند.

ادارهٔ آمار ایالات متحده اطلاعاتی دربارهٔ دین گرد‌آوری نمی‌کند اما اندیشکدهٔ مرکز تحقیقات پیو برآورد می‌کند که حدود ۳،۸۵ میلیون مسلمان در سال ۲۰۲۰ در آمریکا زندگی می‌کنند که ٪۱.۱ از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند. تا سال ۲۰۴۰، مسلمانان پس از مسیحیان دومین گروه بزرگ دینی آمریکا خواهند شد.

با وجود افزایش جمعیت مسلمانان در آمریکا اغلب در معرض تبعیض و تعصب قرار گرفته‌اند.

بیست سال پس از حملهٔ ۱۱ سپتامبر، اسلام‌هراسی هنوز گریبان‌گیرمسلمانان و آمریکایی‌های عرب‌تبار است. بنابر داده‌های مرکز تحقیقات پیو در سال ۲۰۱۶ نزدیک به نیمی از بزرگسالان آمریکایی مسلمان نوعی تبعیض را تجربه کرده‌اند و هم‌چنین وقتی دونالد ترامپ نامزد ریاست‌جمهوری آن‌زمان، پیشنهاد ممنوعیت ورود مهاجران به آمریکا از کشور‌هایی با اکثریت جمعیت مسلمان را داد. پژوهشگران دریافتند که در میان گروه‌های مختلف دینی، مسلمانان بیشترین بازخورد‌ها و اظهار‌نظر‌های منفی را از افکار‌عمومی آمریکا دریافت کرده‌اند.

بیش از نیمی از آمریکایی‌ها می‌گویند هیچ مسلمانی را به طور شخصی نمی‌شناسند اما کسانی که فرد مسلمانی را به طور شخصی می‌شناسند فکر نمی‌کنند که اسلام بیش از ادیان دیگر ممکن است افراد را به خشونت وادارد.

همتراک نمونه‌ای است که نشان می‌دهد چگونه می‌توان با دانش و آگاهی فردی با اسلام‌هراسی مقابله کرد.

وقتی شهاب‌احمد مدت کوتاهی پس از حملهٔ یازدهم سپتامبر خواست عضو شورای شهر شود، مسیر دشواری در‌پیش داشت.

این مرد بنگالی‌ـ‌آمریکایی می‌گوید:"در تمام شهر اعلامیه‌هایی پخش کرده بودند که در آن نوشته بود من هواپیما‌ربای قرن بیستم هستم که از هواپیما جا‌مانده‌ام". آقای احمد پس از آنکه در انتخابات ۲۰۰۱ شکست خورد به محله‌های شهر رفت و در تک‌تک خانه‌ها را زد و خود را معرفی کرد. دو سال بعد او انتخاب شد و اولین شهردار رسمی مسلمان همتراک شد.

از آن زمان حمایت از مسلمانان در این شهر افزایش پیدا کرد.

در سال ۲۰۱۷، وقتی دولت ترامپ ممنوعیت ورود مهاجران را وضع کرد اهالی این شهر همه با هم اعتراض کردند.

رضی جفری یکی از سازندگان فیلم مستند "همتراک، ایالات متحدهٔ آمریکا" می‌گوید:" این اتفاق مردم را بسیج و متحد کرد، زیرا همه می‌دانند که برای زندگی در همتراک، باید یکدیگر احترام بگذارند".

در مقیاس ملی هم مسلمانان آمریکایی از نظر سیاسی بیشتر به چشم آمدند. در سال ۲۰۰۷، کیت الیسون دموکرات مینه‌سوتایی اولین مسلمان نمایندهٔ کنگرهٔ آمریکا شد. اکنون کنگرهٔ آمریکا ۴ نمایندهٔ مسلمان دارد.

در روز انتخابات همتراک در همین ماه، چندین نفر از اهالی شهر در برابر مراکز رأی‌گیری جمع شده بودند و در‌حالی که نشان روز انتخابات و برچسب "من رأی دادم" را بر سر دست گرفته بودند به یکدیگر شادباش می‌گفتند.

خانم ژاکوفسکی می‌گوید:"مهاجران از شرکت در دموکراسی به هیجان آمده‌اند. این روال آمریکایی توانسته است آدم‌ها را اینطور با هم متحد کند".

همانند همهٔ نقاط دیگر کشور در این شهر هم بحث و مناظرات فرهنگی پر‌شوری جریان دارد.

در ماه ژوئن وقتی شورای شهر تائید کرد پرچم اقلیت‌های جنسی در برابر شورای شهر به پرواز در‌آید، بعضی از اهالی شهر به خشم آمدند. بسیاری از این پرچم‌ها که در برابر مراکز کسب‌و‌کار خصوصی و خانه‌ها نصب شده بودند را پاره کردند از جمله یکی از آنها را که در مرکز شهر بر سر در فروشگاه لباس‌های قدیمی متعلق به خانم ماژوفسکی نصب شده بود. او می‌گوید:"این پیام نگران‌کننده‌ای برای مردم بود".

ماری‌جوانا هم باعث جار‌و‌جنجال در شهر شد. باز شدن سه فروشگاه ماری‌جوانا در همتراک باعث نگرانی جوامع مسلمان و کاتولیک لهستانی شد.

بعضی از اهالی شهر هم نگران فقدان مشارکت سیاسی زنان در جوامع محافظه‌کار مسلمان هستند.

شب انتخابات، آقای غالب، شهردار منتخب، در مهمانی پس از انتخابات با حضور شادمانهٔ گروهی از آمریکایی‌های یمنی‌تبار با باقلوا و کباب پذیرایی شد. بیش از ۱۰۰ طرفدار او در این مهمانی شرکت داشتند که همه مرد بودند.

آقای غالب می‌گوید:"زنان هم در این کارزار شرکت داشتند اما تفکیک زنان و مردان رسم ماست حتی اگر نسل جدید که بیشتر "آمریکایی" شده است آن را نپذیرد".

همتراک با چالش‌های شهر‌های کمر‌بند زنگار هم روبه‌روست از زیر‌ساخت‌های فرسوده گرفته تا فرصت‌های اقتصادی محدود. باران‌های شدید تابستانی شبکه‌های فاضلاب شهری را پر می‌کند و سیل خانه‌ها را فرا‌می‌گیرد. در نمونه‌های آب آشامیدنی شهری میزان بالایی سرب وجود دارد که توجه رسانه‌های ملی را به خود جلب کرده است. نیمی از مردم شهر زیر خط فقر زندگی می‌کنند. اینها فقط نمونه‌هایی از مسائلی است که اداره‌کنندگان جدید این شهر باید با آن دست‌و‌پنجه نرم کنند.

آقای جفری، مستند‌ساز می‌گوید:"در شهری که اکثریت آن مسلمان هستند دموکراسی چطور است؟ مثل هر جای دیگری آشفته و در‌هم‌پیچیده، وقتی نو دل‌آزار شود، باید کاری کرد".